کتاب فعل و انفعالات عالم طبیعتشرح و تقریر فن چهارم طبیعیات شفا

در میان علوم قدیم، طبیعیات، زیر مجموعه‌ای از حکمت به معنای عام آن محسوب می‌شد. تا چندین قرن پیش، وقتی صحبت از حکمت می‌شد، سه شاخۀ طبیعیات، الهیات و ریاضیات به عنوان زیرمجموعه‌های آن به ذهن متبادر می‌شد؛ اما پس از گذشت چند قرن در اثر نفوذ مدرنیته ابتدا ریاضیات از دل حکمت بیرون کشیده شد و سپس طبیعیات نیز پس از مقاومت‌هایی، سرانجام در دو قرن اخیر به برادر خود، ریاضیات، پیوست؛ تا جایی که حتی در قرن گذشته در هیچ یک از کتاب‌های حکمی، نه اثری از طبیعیات وجود دارد و نه از ریاضیات.

حکمت فقط شامل الهیات نیست، بلکه حکمت نظری برای شناخت تمام مراتب وجود است که صحبت از آن مراتب نیز، در دل عوارض ذاتی وجود قرار دارد؛ همان‌طور که حکمت عملی نیز فقط اختصاص به اخلاق ندارد و وظیفۀ ساختن ساحت‌های خانواده و اجتماع را نیز دارد.

کتاب فعل و انفعالات عالم طبیعت در واقع تقریرات درس استاد محمدحسین حشمت پور بر فن چهارم طبیعیات شفای شیخ الرئیس ابوعلی سیناست، که به کوشش روح الله کریمی گردآمده است.